Η βιοκλιματική αντίληψη για το σχεδιασμό αφορά στην προσαρμογή του κτιρίου στο τοπικό κλίμα και στο φυσικό περιβάλλον. Τα κτίρια που ανταποκρίνονται στις αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού, γνωστά και ως «πράσινα κτίρια», μειώνουν στο ελάχιστο δυνατό την επιβάρυνση στο περιβάλλον με ρύπους, εξοικονομούν συμβατική ενέργεια χρησιμοποιώντας τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ ταυτόχρονα ικανοποιούν τις ανάγκες για θερμική, οπτική και ακουστική άνεση των χρηστών, σε μεγαλύτερο συνήθως βαθμό από τις συμβατικές κατασκευές.

Εξετάζονται πέντε τύποι κτιρίων διαφορετικής χρήσης, και συγκεκριμένα τα μουσεία, οι βιβλιοθήκες, τα σχολεία, τα γραφεία και οι κατοικίες, έχοντας ως κοινή λειτουργική απαίτηση τη διασφάλιση συνθηκών θερμικής, οπτικής και ακουστικής άνεσης για τους χρήστες, με στόχο τη δημιουργία ενός υγιεινού, ποιοτικού και ευχάριστου εσωτερικού περιβάλλοντος. Η ιεράρχηση των λειτουργικών αναγκών και η πιθανή έμφαση σε κάποιες από αυτές, εξαρτάται από την ιδιαιτερότητα της χρήσης.

Οι λειτουργικές απαιτήσεις κάθε κτιρίου χρήσης ικανοποιούνται σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό από τους σχεδιαστικούς χειρισμούς των αρχιτεκτόνων, ανάλογα με τις συνολικότερες προθέσεις τους και τη δική τους αντίληψη για την οργάνωση του χώρου, αλλά και με τα κλιματικά και χωρικά δεδομένα του περιβάλλοντος στο οποίο καλούνται να εντάξουν τα νέα κτίρια. Ταυτόχρονα, στοχεύουν στην αξιοποίηση των φυσικών πηγών του περιβάλλοντος για την εξοικονόμηση ενέργειας. Πιο συγκεκριμένα:

Μουσεία: Πυρήνας του σχεδιασμού τους είναι η επαρκής ποσότητα και η ομοιόμορφη κατανομή του φυσικού φωτός στους εκθεσιακούς χώρους, προκειμένου να επιτευχθεί η αποτελεσματική ανάδειξη των εκθεμάτων και η συνεπαγόμενη αισθητική εντύπωση στους επισκέπτες. Εξίσου σημαντική είναι και η προστασία των έργων τέχνης από την αρνητική επίδραση της άμεσης πρόσπτωσης του φωτός πάνω σε αυτά, ιδιαίτερα της καταστροφικής υπεριώδους ακτινοβολίας. Δευτερεύουσας, αλλά όχι ήσσονος σημασίας, είναι η ανανέωση του εσωτερικού αέρα που απαιτείται, λόγω της μεγάλης συγκέντρωσης ατόμων στους χώρους των μουσείων.

Βιβλιοθήκες: Στα κτίρια αυτά πρωταρχική ανάγκη είναι η διατήρηση σταθερών συνθηκών θερμοκρασίας και υγρασίας για την προστασία των συγγραμμάτων στα βιβλιοστάσια. Για τους χώρους των αναγνωστηρίων αναγκαία είναι η ομοιόμορφη κατανομή επαρκούς και ποιοτικού φυσικού φωτός, καθώς και η ανανέωση του εσωτερικού αέρα, λόγω της υψηλής πυκνότητας σε χρήστες.

Σχολεία: Η βασικότερη λειτουργική ανάγκη των σχολικών κτιρίων είναι η θερμική άνεση στις αίθουσες διδασκαλίας, δηλαδή η επαρκής θέρμανση το χειμώνα και ο αποτελεσματικός δροσισμός κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, για τη σωστή διεξαγωγή των μαθημάτων. Εξίσου κρίσιμη απαίτηση είναι και η συχνή ανανέωση του εσωτερικού αέρα για την απομάκρυνση των ρυπογόνων ουσιών. Η οπτική και ακουστική άνεση στους χώρους διδασκαλίας συντελεί επίσης στην ποιοτική αναβάθμισή τους.

Γραφεία: Στα κτίρια γραφείων η ποιότητα του εργασιακού περιβάλλοντος είναι καίριας σημασίας για την ευεξία και την απόδοση των εργαζομένων. Η διασφάλιση συνθηκών οπτικής και θερμικής άνεσης είναι η βασικότερη απαίτηση για τους χώρους των γραφείων, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να δίνεται η δυνατότητα στους εργαζομένους να μεταβάλλουν και να ρυθμίζουν αυτές τις συνθήκες ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες τους.

Κατοικίες: Στις κατοικίες, σε αντίθεση με τις παραπάνω χρήσεις, δεν είναι τόσο εύκολη η ιεράρχηση των λειτουργικών απαιτήσεων, λόγω των ποικίλων δραστηριοτήτων που στεγάζουν και λόγω της χρήσης τους καθ’ όλη τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου. Ο σχεδιασμός της κατοικίας πρέπει να χαρακτηρίζεται από μεγάλη ευελιξία, έτσι ώστε ο ένοικος να έχει την δυνατότητα προσωπικής αντίδρασης. Ωστόσο, η διασφάλιση συνθηκών θερμικής και οπτικής άνεσης αποτελεί αποδεκτή απαίτηση, η οποία όμως μπορεί να διαφοροποιείται από τον εκάστοτε χρήστη. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να διασφαλίζεται η απαραίτητη ιδιωτικότητα και η ευχάριστη παραμονή των ενοίκων.

Αναφορικά με την εφαρμογή των αρχών του βιοκλιματικού σχεδιασμού στα διάφορα κτίρια μπορούν να διατυπωθούν τα ακόλουθα:

• Οι λειτουργικές απαιτήσεις του κάθε κτιρίου, οι οποίες προκύπτουν από την ιδιαιτερότητα της χρήσης, καλύπτονται σε μεγάλο βαθμό από την αξιοποίηση των δεδομένων του τοπικού κλίματος. Ωστόσο, η συνθετική πρόθεση του εκάστοτε αρχιτέκτονα προσδίδει διαφορετική μορφολογία και αρχιτεκτονική οργάνωση στο κτίριο, παρά την προσαρμογή του στην βιοκλιματική λογική.
• Οι αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού μπορούν να συνεισφέρουν στην κάλυψη των λειτουργικών απαιτήσεων των κτιρίων όλων των χρήσεων, χωρίς καμία έκπτωση στις συνθετικές και μορφολογικές επιλογές. Αντίθετα, το εσωτερικό περιβάλλον αυτών των κτιρίων εμπλουτίζεται με φυσικά στοιχεία, όπως είναι το φως, ο αέρας και η επικοινωνία με τον έξω χώρο. Ταυτόχρονα, μειώνεται η απαιτούμενη κατανάλωση ενέργειας, με θετικές επιπτώσεις τόσο για το άμεσο περιβάλλον, όσο και για το οικοσύστημα. Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός ικανοποιεί τις ανάγκες εύρυθμης λειτουργίας των κτιρίων, με τρόπο περισσότερο φυσικό, υγιεινό και ανθρώπινο από ότι τα μηχανικά μέσα, που παράγουν τεχνητά άνετους χώρους.

Με την προσδοκία ότι οδεύουμε προς έναν πιο όμορφο και «πράσινο» κόσμο, αναζητούμε το άλλο πρόσωπο της αρχιτεκτονικής μέσα από την οικολογική σκέψη και πρακτική. Σχεδιάζουμε υπό το πρίσμα εκείνο που συνθέτει διαφορετικά στοιχεία, που επανατοποθετεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τον άνθρωπο και τη φύση, αξιοποιεί την τεχνολογία και τη μετουσιώνει σε κοινωνική πρακτική, με άξονες την διατήρηση του φυσικού χώρου, κατά δυνατόν, τη συνεργασία με αυτόν και τον εμπλουτισμό του.

Σήμερα η αρχιτεκτονική έχει στη διάθεσή της σύγχρονα εργαλεία και μπορεί να δημιουργήσει κτίρια ικανά να εξασφαλίσουν όλες τις ανέσεις, χωρίς να πάψει να ενσωματώνει στη μορφή και στο περιεχόμενό της όλα εκείνα τα στοιχεία που άντεξαν στο χρόνο: τη λειτουργικότητα, την ποιότητα, την αισθητική, την αρμονική ένταξη στο φυσικό και στο ανθρωπογενές περιβάλλον.

Τα στελέχη της «Delta Engineering – Σύμβουλοι Μηχανικοί», μέλους του Ομίλου «ΣΑΜΑΡΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ», είναι στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε πληροφορία για τα ανωτέρω θέματα και εφαρμόζουν όλες τις κατάλληλες τεχνικές και πρακτικές στο σχεδιασμό των κατασκευών σας,  αξιοποιώντας με το βέλτιστο και πιο ευέλικτο κάθε φορά τρόπο όλες τις σύγχρονες πρακτικές και φιλοσοφία προς όφελος των συμφερόντων και των αναγκών των έργων σας και στοχεύοντας στην περιβαλλοντική αναβάθμιση των έργων .

Συντάκτρια: Παπακώστα Χριστίνα | Διπλ. Αρχιτέκτων Μηχανικός, MSc Environmental Design & Engineering | Τομέας Μελετών & Αδειοδοτήσεων Ιδιωτικών Έργων